Anim na taon na kaming kasal ni Ding. Sa anim na taon na iyon, lima agad ang naging anak namin. Sunod-sunod, walang pahinga. Hindi kami mayaman—ni hindi ko nga masabing “sakto lang.” Sapat lang ang kita niya para sa bigas, gatas, diaper, bayarin sa kuryente, at paminsan-minsang gamot. Wala nang sobra. Wala nang para sa sarili.
Ako? Ako ang "ilaw ng tahanan" na unti-unting nangangalay sa bigat ng lahat. Ako ang ina, ang asawa, ang tagaluto, tagalaba, tagapunas ng luha at pawis—pero wala akong sariling pera. Wala rin akong boses. Kahit gustuhin kong huminga, parang kailangan ko pang ipagpaalam.
Matagal ko nang gustong mag-family planning. Sabi ko minsan, baka pwedeng gumamit ng pills o calendar method, kahit condom man lang. Pero ang sagot niya, “Hindi mo na kailangang kontrolin ang katawan mo. Diyos ang may desisyon.” Hindi raw makababae ang mga ganung bagay. Tahimik akong umiyak.
Hanggang sa dumating ang pang-anim. Hindi ko na kailangang mag-pregnancy test—alam na ng katawan ko ang senyales. Pananakit ng likod, pagsusuka, pagkahilo sa umaga. Isang umaga, habang nagluluto ako ng lugaw para sa mga bata, napaupo na lang ako sa sahig at tulalang napaiyak. Ayokong magalit sa bata sa loob ko, pero galit ako sa sarili kong walang magawa.
Kinagabihan, habang nag-uugas siya ng kamay bago kumain, lumapit ako. “May sasabihin ako,” sabi ko. Tumango lang siya. Hindi ko alam kung paano uumpisahan. “Buntis ulit ako.” Umilaw ang mukha niya, parang nanalo sa sugal. “Ayos ‘yan! Madami na tayong tropa. Limang anak, may dagdag pa. Swerte mo!”
Gusto ko sanang sumigaw. Gusto ko sanang sabihin: "Hindi ito swerte. Pagod na pagod na ako." Pero ngumiti na lang ako. Peke. Patay ang loob.
Ilang araw akong hindi mapakali. Hindi ako makatulog. Palaging mabigat ang dibdib ko, habang sa tabi ko ay mahimbing siyang natutulog, walang alam sa bagyong umiikot sa utak ko. Hanggang sa isang hapon, habang natutulog ang mga bata, lumabas ako. May kaibigang kapitbahay na minsan kong natanong tungkol sa gamot na "pang-regla." Siya rin ang nagbigay sa akin ng impormasyon kung saan makakabili.
Nang gabing iyon, pumasok ako sa banyo, dala ang maliit na papel na may lamang tatlong tableta. Umiiyak ako habang iniinom ito, nanginginig ang mga kamay ko. Paulit-ulit kong sinasabi sa sarili, "Patawad. Patawad. Ayoko lang talagang malunod."
Ilang araw ang lumipas, nagdugo ako. Hindi normal. Ramdam ko na iyon na ‘yon. Nangingitim ang gilid ng banyo, malamig ang tubig, tahimik ang paligid—pero sa loob ko, parang may naputol.
Hindi ko masabi kung anong naramdaman ko—takot, dahil baka may masamang mangyari sa katawan ko. Ginhawa, dahil para akong lumuwag. Pero higit sa lahat, guilt. Hanggang ngayon, hindi ko matahimik ang sarili ko.
Hindi niya alam. Wala siyang kaalam-alam. Hindi niya napansin ang pamumutla ko, ang pagiging tahimik ko. O baka naman, ayaw lang niyang pansinin. Sa bawat gabing magkatabi kami, mas lalo akong lumulubog sa tanong: Dapat ko ba siyang sabihan?
Gusto kong sabihin ang totoo. Gusto kong alisin ang bigat. Pero takot ako—baka sigawan niya ako, baka sabihan niya akong makasalanan. O baka lumayo siya. Pero sa kabila ng takot, may parte sa akin na gustong maging totoo. Kasi hindi ko ginawa ‘yon para saktan siya. Ginawa ko ‘yon para mailigtas ko ang sarili ko. Dahil kung hindi ko iyon ginawa, baka wala na ako ngayon.
May mga araw na gusto kong sumulat ng liham para sa kanya. Iwan sa ibabaw ng mesa habang natutulog siya. Isang sulat na magpapaliwanag sa lahat. Isang sulat na sana'y hindi magpapalit ng pagmamahal niya, kundi magbibigay-linaw kung gaano kabigat ang pasan ko.
Pero sa ngayon, tahimik pa rin ako. Pinipiling manahimik para hindi masira ang natitirang kapayapaan sa bahay. Pero balang araw, baka kaya ko na. Baka isang araw, magawa kong tumayo sa harap niya at sabihing: “Mahal, hindi ako masamang ina. Tao lang ako. Napagod lang. Natakot lang.”
