Ako si Linda, 24 taong gulang at kasal na. Simple lang ang buhay namin ng asawa ko—parehong may trabaho, may mga plano sa hinaharap, at abala sa pang-araw-araw na takbo ng buhay. Pero nitong huli, may isang karanasang hindi ko maintindihan na bumabagabag sa isip ko.
Noong isang buwan, nagbakasyon ako sa Ilocos Sur. Gusto ko sanang makalanghap ng sariwang hangin at pansamantalang makalayo sa stress ng lungsod. Doon ako tumuloy sa bahay ng tiyo ko, isang lumang bahay na noon pa raw itinayo, taong 1897. Sa bawat yapak ko sa sahig, naririnig ang langitngit ng kahoy, at sa bawat sulok ng bahay ay may halimuyak ng kasaysayan. Para bang ang mismong hangin doon ay nagdadala ng mga kwento ng lumipas.
Isang hapon, habang naglilinis ako sa lumang silid, napansin ko ang isang photo album na nakatago sa ilalim ng antigong lamesa. Napuno ako ng kuryosidad. Isa-isa kong binuksan ang mga pahina—may mga lumang kasal, binyag, litrato ng mga bata, at mga larawang kuha pa noong panahon ng Kastila. Pero may isang litrato ang talagang tumigil sa mundo ko.
Isang kupas na larawan ng isang lalaking matikas at matipuno. Suot niya ang isang unipormeng parang pang-rebolusyonaryo. Malalim ang kanyang mga mata, matapang ang tindig, pero may lungkot din sa kanyang mukha na hindi ko maipaliwanag. Sabi ng tiyo ko, kaibigan daw siya ng lolo ng kanyang ama. Pareho raw silang lumaban noong panahon ni Andres Bonifacio. Isa raw siyang tunay na bayani sa kanilang lugar.
Hindi ko alam kung bakit pero tila may kakaiba akong naramdaman. Hindi lang paghanga—parang may biglang paglapit sa puso ko. Hindi ko siya kilala, wala akong koneksyon sa kanya, pero sa isang iglap, naging pamilyar ang kanyang mukha sa akin. Parang may dating na hindi ko maipaliwanag.
Simula nang makita ko ang larawan na iyon, gabi-gabi ko na siyang napapanaginipan. Sa panaginip ko, andoon lang siya—nakatingin, minsan lumalapit, minsan may sinasabi pero hindi ko marinig. Minsan sa lumang bahay ko siya nakikita, minsan sa isang parang ng digmaan. Paulit-ulit ang mukha niya sa panaginip ko, at sa bawat paggising ko, dala ko pa rin ang kanyang presensya.
Hindi ko ito maikwento sa asawa ko. Hindi dahil ayokong maging tapat, kundi dahil alam kong seloso siya. Baka isipin niya kung anu-ano, kahit pa sabihing matagal nang patay ang taong iyon. At paano ko naman ipapaliwanag na naaapektuhan ako ng isang larawan?
Dumating sa punto na nagtatanong na ako sa sarili ko. Normal pa ba ito? Imahinasyon lang ba ito? Bakit parang malalim ang tama sa akin ng isang simpleng larawan? Pero sa isip ko, alam kong wala naman talaga—hindi siya totoo, hindi siya kasalukuyan. Isa lang siyang alaala ng nakaraan na minsang naidokumento sa isang litrato.
Siguro, naantig lang ako sa kanyang istorya. Baka sa puso ko, may paghanga ako sa mga taong lumaban para sa bayan. Baka ang tapang niya, ang misteryo sa kanyang mga mata, at ang kasaysayang kinakatawan niya ang talagang kumalabit sa damdamin ko. Siguro dala lang ito ng mga tahimik na gabi sa probinsya, kung saan mas malaya ang isip nating mangarap at magbukas ng damdamin.
Ngayon, sinusubukan kong ilagay sa ayos ang nararamdaman ko. Hindi naman ito pag-ibig. Isa lang itong malalim na paghanga, o baka pagkagiliw sa ideya ng isang taong bahagi ng kasaysayan. Iniisip ko rin, kung sakaling bumalik ako sa bahay ng tiyo ko, baka hindi ko na tingnan muli ang photo album na iyon. Hindi dahil sa takot, kundi para hindi na muli bumalik ang damdaming nagpaikot sa isip ko nitong mga nagdaang linggo.
Minsan kasi, ang mga bagay mula sa nakaraan ay kaakit-akit, lalo na kung may kasamang misteryo at kabayanihan. Pero alam kong ang tunay na mahalaga ay ang ngayon—ang buhay ko sa piling ng asawa ko, ang mga plano namin, at ang pagmamahalan naming totoo.
Ang mga lumang larawan ay magaganda’t may kwento. Ngunit hanggang doon na lang sila—alaala ng isang panahong lumipas. Ang kasalukuyan ang dapat yakapin, at ang hinaharap ang dapat harapin.
